Zasady jakie powinny rządzić projektowaniem, wyposażaniem i eksploatacją jachtów przeznaczonych do użytku rekreacyjnego, określone są w załączniku nr 10 do Obwieszczenia Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego z dnia z dnia 6 października 2006 r. w sprawie wykazu norm zharmonizowanych (M.P. z dnia 7 listopada 2006 r.). a podstawie art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2004 r. Nr 204, poz. 2087, z 2005 r. Nr 64, poz. 565 i Nr 267, poz. 2258 oraz z 2006 r. Nr 170, poz. 1217), ogłaszającej wykaz nowo ustanowionych Polskich Norm (PN) wprowadzających europejskie normy zharmonizowane.
Żeglarzy i motorowodniaków najbardziej interesować powinna treść dyrektywy 94/25/WE wdrożonej Rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 listopada 2004 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla rekreacyjnych jednostek pływających (Dz. U. Nr 258, poz. 2584).
Zgodnie z zaleceniami Europejskiego Komitetu Normalizacyjnego (CEN) kraje członkowskie Unii Europejskiej zobowiązane są do nadawania normie europejskiej statusu normy krajowej, bez wprowadzania jakichkolwiek zmian.
-------------------------------------------------------------------------
1. Wprowadzenie i wymagania ogólne
Celem powstania niniejszej normy jest określenie zakresu niezbędnych informacji na temat bezpiecznego użytkowania łodzi (m.in. żaglowych), ich wyposażenia i instalacji, ze szczególnym zwróceniem uwagi na ochronę środowiska naturalnego.
Dokument, o którym mowa, precyzować ma stopnie zagrożenia i odpowiadające im tabliczki ostrzegawcze:
NIEBEZPIECZEŃSTWO – istnienie wyjątkowego zagrożenia, skutkującego wysokim prawdopodobieństwem śmierci lub trwałego kalectwa, jeżeli nie są zachowane odpowiednie środki ostrożności.
OSTRZEŻENIE – istnienie zagrożenia, skutkującego obrażeniami lub śmiercią, jeżeli nie są zachowane odpowiednie środki ostrożności.
UWAGA – przypomnienie praktyk bezpiecznego postępowania lub zwrócenia uwagi na niebezpieczeństwo, które skutkować mogą obrażeniami osób lub uszkodzeniami jachtu, ew. wyrządzeniem szkód w środowisku naturalnym.
Zawarte w instrukcji informacje nie muszą obejmować wiadomości innych, niż rutynowe czynności kontrolne. Dokument ten nie jest kursem żeglarskim, pozwala jedynie sprawdzić stan wyposażenia jachtu, procedury kontrolne, określa ogólne zasady bezpieczeństwa. Instrukcja musi być sporządzona w postaci drukowanej i powinna zawierać: spis treści (indeks) i treść (w postaci tekstu, symboli, ilustracji i piktogramów).
2. Zawartość instrukcji
Instrukcja dla właściciela powinna zawierać we wstępie informację o odpowiedzialności za korzystanie z jachtu oraz określenie symboli graficznych zawartych na tabliczce informacyjnej i w treści instrukcji. Opracowanie powinno zawierać nazwę producenta łodzi, nazwę modelu i typu łodzi oraz określenie kategorii projektowej jachtu (kategoria: A, B, C, D).
Kategoria A – Jachty zaprojektowane do dalekich rejsów, w warunkach wiatru silniejszego niż 8° B i przy znaczącej wysokości fali przekraczającej 4 metry (z wyłączeniem nietypowych warunków, jednostki te są w znacznym stopniu samowystarczalne).
Kategoria B – Jachty zaprojektowane do rejsów pełnomorskich, w warunkach wiatru o sile do 8° B włącznie i przy znaczącej wysokości fali do 4 metrów włącznie.
Kategoria C – Jachty zaprojektowane do rejsów po wodach przybrzeżnych, dużych zatokach, zalewach, jeziorach i rzekach, w warunkach wiatru o sile do 6° B włącznie i przy znaczącej wysokości fali do 2 metrów włącznie.
Kategoria D – Jachty zaprojektowane do rejsów na wodach osłoniętych, małych zatokach, małych jeziorach, rzekach i kanałach, przy sile wiatru do 4° B włącznie i znaczącej wysokości fali nieprzekraczającej 0,3 metra, ze sporadycznymi falami o wysokości 0,5 metra, spowodowanymi np. przez przepływające obok statki.
UWAGA: Za znaczącą wysokość fali uważa się średnią wysokość jednej trzeciej najwyższych fal, co w przybliżeniu odpowiada wysokości fali określonej przez doświadczonego obserwatora (niektóre fale mogą mieć dwukrotnie większą wysokość).
Budowa jachtu
W instrukcji określona musi być masa łodzi pustej i zalecana jej nośność maksymalna. Istotne jest podanie wymiarów głównych (m.in. LH, BH, Lmax, Bmax) wraz z definicjami tych wymiarów. Kolejnymi danymi powinny być parametry zanurzenia (maksymalna wysokość jachtu z masztem nad wodnicą oraz maksymalne zanurzenie w stanie całkowicie załadowanym). Ważne jest określenie typu napędu głównego (np. mechaniczny, żaglowy, inny np. wiosłowy), a w przypadku jachtu żaglowego podstawowe informacje o żaglach, omasztowaniu i olinowaniu (m.in. powierzchnie żagli, system refowania, parametry żagli sztormowych). Kolejnym ważnym elementem instrukcji są informacje na temat stałych zbiorników paliwa, wody słodkiej, retencyjnego (tzw. woda szara) oraz na oleje (dotyczy to m.in. pojemności maksymalnej, rezerwy pojemności ze względu na przegłębienie kadłuba).
Osoby na jachcie
Ważnym elementem instrukcji jest określenie maksymalnej ilości osób dorosłych i/lub kombinację dorośli/dzieci dla każdej kategorii projektowej, jeżeli posiada ich więcej niż jedną. Wyraźnie musi być podkreślone, aby nie przekraczać maksymalnej liczby osób na pokładzie. Dotyczy to również ograniczenia, co do całkowitego ciężaru osób i wyposażenia. W przypadku silnika podana powinna być maksymalna zalecana moc silnika wraz z zalecaną maksymalną jego masą. Istotne jest również określenie typ zalecanego silnika (np. przyczepny, stacjonarny), mocowania silnika (np. pantograf mocowany na stałe na rufie) oraz miejsca przechowywania silnika (w stanie spoczynku).
Stateczność
Bardzo ważną informacją są dane związane z ryzykiem zalewania i statecznością. Należy pokazać na planie sposób usytuowania i korzystania z zaworów burtowych, odpływów kokpitowych, iluminatorów, otworów wentylacyjnych, forluku, suwklapy, sztorcklapy itp. (np. przy żegludze w trudnych warunkach pogodowych, przy dużych prędkościach). Zamieszczenie uwagi, że instalacja zęzowa nie została zaprojektowana do osuszania łodzi uszkodzonej (np. przebicie kadłuba). Stateczność jachtu ulega zmianie przy nadmiernie zalanej zęzie i w czasie holowania oraz przy gwałtownym przemieszczaniu się załogi po pokładzie. Istotne jest dokonywanie przez skippera rutynowych przeglądów technicznych instalacji zęzowej. Komory powietrzne (np. zbiorniki wypornościowe) nie mogą być otwierane i wykorzystywane do innych celów. Określona powinna być procedura stawiania wywróconego jachtu i zasady zachowania się załogi.
Ryzyko pożaru lub wybuchu
W instrukcji powinny być podane podstawowe dane określające zasady bezpiecznej obsługi silnika. Dotyczy to m.in. wietrzenia przedziału silnika, zapewnienia przepływu wody chłodzącej, środków ostrożności przy pobieraniu paliwa (m.in. zakaz palenia tytoniu podczas tankowania i sposób postępowania z rozlanym paliwem), warunków składowania sprzętu zawierającego paliwo, w pomieszczeniach na jachcie do tego przeznaczonych. Instrukcja dotyczy również podania zasad obsługi i przeglądów instalacji gazowej. Określać ona powinna sposób przechowywania butli z gazem (osobne schowki, z reguły umieszczone na rufie), procedurę wymiany butli z gazem, unikania otwartego ognia i wysokich temperatur oraz bezwzględną konieczność korzystania z głównego zaworu odcinającego w przypadku wycieku gazu lub pożaru na jachcie. Instrukcja precyzuje również zasady bezpiecznej obsługi oraz przeglądów instalacji paliwowej, w tym bezpiecznego przechowywania pojemników z paliwem, środki ostrożności związane z unikaniem otwartego ognia oraz zapewnienia właściwej wentylacji w miejscach składowania pojemników z paliwem.
Instalacja elektryczna
Instrukcja powinna podawać informacje na temat ryzyka porażenia prądem oraz ryzyka pożaru lub wybuchu, mogącego być wynikiem niewłaściwego użytkowania instalacji. Zawierać musi dane na temat obsługi i usytuowania przełączników wyboru baterii akumulatorów, opisu tablicy rozdzielczej, procedury wymiany bezpieczników (usytuowanie, typ i wartości znamionowe). Instrukcja powinna ściśle określać środki ostrożności podczas ładowania akumulatorów (związane z tym zasady obowiązujące podczas odłączania i podłączania zasilania elektrycznego z lądu) oraz korzystania z sieci prądu zmiennego z lądu.
Właściwości obsługi
W instrukcji powinny być podane zasady bezpiecznego korzystania z jachtu z uruchomionym napędem. Dotyczyć one powinny informacji o nie używaniu jachtu z silnikiem o większej mocy niż znamionowa, unikania gwałtownych skrętów przy dużych prędkościach, redukowania prędkości przy dużym zafalowaniu, zakazie siedzenia na pokładzie dziobowym przy dużych prędkościach i stosowania urządzenia zatrzymującego pracę silnika w razie wypadnięcia za burtę lub zasłabnięcia sternika (tzw. zrywka). Instrukcja powinna dodatkowo określać zasady postępowania przy uruchamianiu silnika (dotyczy to w szczególności silników przyczepnych) oraz wskazywać usytuowanie i sposób obsługi urządzenia do sterowania awaryjnego.
Ponadto określone być powinny zasady działania urządzeń do podejmowania człowieka z wody (dotyczy to m.in. drabinki lub trapu). Istotne są również informacje i instrukcje dotyczące poszanowania środowiska naturalnego. Dotyczy to konieczności zapoznania się z miejscowym prawem, nie opróżniania toalet i zbiorników retencyjnych w pobliżu brzegu lub w strefach zabronionych. Nakładany jest obowiązek oczyszczania ich przy wykorzystaniu urządzeń odpompowujących w porcie lub w marinie (tzw. woda szara).
Instrukcja powinna ponadto określać zasady cumowania i stawania na kotwicy ze szczególnym zwróceniem uwagi na punkty mocowania, wymaganych do cumowania, kotwiczenia, holowania i bycia holowanym. To samo dotyczy zasad przewożenia jachtu na przyczepie (sposób mocowania, masa maksymalna). Wskazane jest aby w instrukcji zawarta była każda informacja, która ma znaczenie dla bezpiecznej eksploatacji jachtu.
-------------------------------------------------------------------------
Wskazane jest, aby instrukcja korzystania z jachtu znana była użytkownikowi jachtu (skipperowi, osobie czarterującej ten jacht) oraz w miarę możliwości przechowywana na nim w bezpiecznym i dostępnym miejscu w czasie jego eksploatacji, a przy sprzedaży jachtu, przekazywana nowemu właścicielowi. Zapoznanie się z treścią powyższego komentarza nie zwalnia zainteresowanych z obowiązku lektury instrukcji eksploatacji jachtu, będącej na wyposażeniu własnego lub czarterowanego jachtu.
opracował:
Mariusz Zawiszewski - Bydgoszcz
(kpt. jacht., Instr. Wykład. PZŻ)
